«Bizkitartean besterik bada plaza gainean. Bada biziaz besterik obran. Nahi genuke ez ikusi eta ez dezakegu. Nahi genuke ihes joan baina ez dezakegu. Nahi genuke ahantzi oroimena, gorputzaren itzala bezala, jarraikitzen zaigularik. Zer bilakatu ote dira gure herriko lagunak? Pablo, Joan Mari, Zumarragako langileak, Eibarekoak eta Gasteizekoak?

      Samatseko haritzari hostoak erori zaizkio. Zerk epeltzen ote digu bizitzaren pilpira? Bi urrats egin beharrean, bat baizik ezin egin: zerk durduzarazten gaitu? Nahi genuke aitzinatu eta ez dezakegu, geugan dudatzen bagenu bezala. Toki berean itzulika aterabide guziak hetsiak balire bezala. Ez da bizkitartean toki eskasik. Bada eremu nasairik oraino alde orotan. Utzi behar den tokia hartu behar litekeena baino seguragoa balitz bezala. Biziaz besterik bada obran plaza gainean!

      Goizero ez ote gara guziak lanerako ernatzen? Asko hiritan uzinak ez dira baratzen eta langileak dohaz beren tenoretan gau ala egun. Badoaz... Laborariak ere baditu sasoinkal bere ordu latzak; gero-ta arderago trakturraren burrunbak urratzen du baserriko ixiltasuna, eta han, bortuetan bezala mendi apaletan, berant hauteman daiteke zintzarrotsa. Mendien gainen-gainetik ibarreraino jausten da biziaren irrintzina eta ordokiak inarrosten ditu nonbait enoatu arte. Argi urratzean haur sortu berri bat ari da intzirika eta haizeak bere musikaz kontsolatu nahi luke, baina plazaraino dator dena antsia eta dei...

      Biziaz besterik bada plaza gainean: erasia eta mehatxu, kolpe eta zanpatze, esplotazio eta ebaste, gezur eta enganio, azpikeri eta bortxakeri. Errealitatea da bihurtua eta makurtua, nork bestea duen hobekienik baliatuko eta larrutuko. Giro nahasia eta eroa. Abiatu bizia agertu bezain laster erortzen eta porroskatzen balitz bezala plaza-inguruko pareta mutuetanl Bizia eta herioa koropilatuak ibilki dira plaza gainean, mendien gain-gainetan, ibarretan eta itsasoetan. Bizi nahia eta herioaren boterea! Biziaren eta herioaren arteko borroka: gizartean, lagunetan, nigan. Bizia eta herioa zein gehiagoka, errabian, plaza gainean. Gaur ere atto bezala, herioa ikusi dut bizia garaitzen: gizartean, lagunetan, nigan. Herioa sentitu dut, gaur ere atzo bezala, neure odola goxoki xurgatzen: irri karkaila ezazol bat bota zuen ongi ase ondoan! Bizia eta herioa uztartuak ibilki dira plaza gainean...

      Iruñeko treina baratu da Parise Austerlitzen: Portugesak jautsi dira beren paketañoa besapean eta, herabe, kanporatu dira garatik. Jaun batzu hor ziren goait. Portuges andana bildu dute beren kortxilara eta lagundu Parise inguruko baztergi ilunetaraino. Hamar orenak zitekeen jakin nuelarik poliziak Iñaki barda preso altxatu zuela. Nigar egin dut. Emazteño hori, bere gorputz gordinean, harat-honat ibilki karrika bazterrean, gauaz, bere nigarrak ahurrean biltzeko nihor ez duelakotz. Beste emazteño hori, haratxago, bere haurra ezin antzakatuz. Portugesak eta jauntxoak, jende ezazolak eta aferatuak, haurrak eta gazteak, andereak eta emazteñoak... iragaten dira kaleetan, hurbiltzen eta kurutzatzen, harat-honat, handik eta hemendik, iragaten eta joaten dira han nonbait itzaltzeko. Izar ilunperatuak! Iñakik bakarrik zekien nora eta zendako erematen zuen poliziak, polizia baita jende osoki adimentsua eta kementsua! Portugesak, ezinduak, loak hartu zituen: gaua ala eguna, zer zen xuxen, ez zekten. Treina, hamekak orenetan, Iruneruntz abiatu zen!

      Herioa sentitu dut, gaur ere atzo bezala, mundua tinkatzen bere izkin eta alde guzietatik: Viet-Nam, Biafra, Hego Amerika... itsasontzi hondatuak! Ospitaleak, presondegiak: jendez mukurru. Dirua, harmak eta jende herresta. Langileek ixildu beharko dute beren onetan, bestelan hanbat gaixto. Bego, indarra duenari, azken hitza: diote! Gizarte mailakatu hontan, bego diruari bere bidea eta jaun txapeldunari bere fantesia. Xaharrek xahartuak direla ahantzi beharko dute edo bestelan ixil-ixila leize zilora pulunpatu. Haurrak gosetearekin galdu zuen oihua. Hego Amerikan Indianoak suntsitzer dituzte. Afrikan, Biafrako Ibosak bentzutu dituzte, omen. Viet-Nam, Hego Amerika, Biafra: dena nigar eta garrasia... Gudularien zintzarrotsa, gaur ere atzo bezala, ito da itsasoen marruman!

      Presan iragan da, egun, Mirentxu.

      «Kaixo...»

      «Ongi Mirentxu azken aldiz gero?»

      Bere maitasun geldia burrustan barreiatu dit besarkada tinki eta luze batean. Bere bularren beroak goxatzen dizkit oraino gorputz-gune minberatuenak.

      «Hori zuretzat...»

      Bere irri beratzarekin ekarri dizkit Euskal-Herriko kasetak. Etxeko berriak atzo hartu zituen. Guziak ongi direla, erran dit. Jokin uztailan ezkontzekoa dela. Etzi, berriz etorriko da eta behar den astia, orduañ, hartuko duela enekin mintzatzeko. Serioski...

      Ez zara gudurako egina, Mirentxu. Gizonkien arteko erokeria eta menskeria baizik ez da gertatzen zaiguna. Elkar xahutzen eta suntsitzen ari gara. Gauaz ibiltzeaz begiak gorri-hartu zaizkitzu eta ez zara konturatzen gure jo-kolpeak lanjerosak direla. Geure jite hezgaitzak ez gaitu pausuan uzten etsai norbait aztaparretan harrapatu arte. Geure aiurri bortitzak ez gaitu laxatzen geure ingurukoei tinkaldi bat ona eman arte. Orduan, nagusi atera den aberearen antzera, botzez daldaratzen gara sudur ziloak inarrosiz. Halako nagusitza bat lortu bagenu bezala! Halako boteretza bat negurtu begenu bezala! Aitzaki asko darabilagu gutartean geure elkar ezin-ikusiak arrazoinkatzeko eta geure zapalkuntzak baiezteko. Gure aitzaki bihurrietan eta gure arrazoinamendu makurretan nahasten zara, Mirentxu, eta burtxoratzen. Zerk zaitu bada guri jarraikitzera bultatzen?

      Euskal-Heriko berriak irakurtzean, sekulan ez bezala okaztatu naiz: beste egitekorik ez balitz bezala, gure idazle batzu elkarren artean samurtu dira alfabetoako hizki baten estakuruan! Harritu naiz ez bainuen uste hizki batek holako arrakasta izan zezakeenik holako eztaibada bat pizteko. Etxepare eta Axularek ez dukete guti irri egin! Euskara jalgi hadi plazara, jalgi hadi dantzara, jalgi hadi mundura... Uste dut bestalde, zeruaren beste puntan, bere kopeta zimurrarekin Larramendy jesuita ez zitekeela arralleria gose! Jalgi hadi dantzara!

      Zeure gorputz gordinarekin plazarako egina zara, Mirentxu, eta ez arte-karrika horietan etsitua ibiltzeaz higatzeko. Eguzkia bera ebatsi digute eta ez dakigu zer diren kanpotikako beroaldiak. Gauarekin nahasten da zure larruaren kolorea eta galtzen ditu argi-dirdira kontrasteak. Baina zeure bihotzean gordetzen dizkiguzu eguzki dirdai beroak eta min duzu bihotzean gure zalaparta eroak ikustean. Nola kabala biziatua bere hartara beti itzultzen den, halaber erortzen baigara geure arteko aharra eta kolpeetan. Aharra gorrian baizik laket ez bagine bezala. Azpi-jokoetan baizik ez balitz bezala gure trebetasuna eta furfuria. Jalgi zaitez dantzara. Zure besarkada tinki eta luzean bildu nahi dut eguzki dirdaien beroa eta ezagutu nahi dut bizitzaren zorion irekia. Etzi etorriko zara. Luze izanen da zugandik berex atxikiko nauen epe hau. Xoilki irudimenean trebeskatuko eta koskatuko zaizkidan amets iheskorrak. Amets ontzi minbera, burua zozotua, ibiliko naiz automato baten antzera. Esku emanen diet lagunei eta irripar arruntenarekin segituko dizkiet bar batetan errepikatzen " diren solasak. Buruak zart egin ez dezan eta zainak ez daitezen jauz, lagungoak eguneroko beroaldia behar baitu sentitu, edatearen erritoa ere beteko dut ardura eta sineste izpirik gabe. Ihesbideak trenkatzean eta espantuak xuhurtzean bakoitzak badakike, orduan, etxera joateko tenorea dela. Eta gauean itzaliko gara bederazka. Baina etzi etorriko zara eta, loak hartua, gutizia ororen pizuan eroriko nitzaizu lur hotzean. Luze izango da eta beldur naiz... Zure begi erneekin maitasunerako egina zara, Mirentxu, eta ez ilunpe horietan haztamuka argia ezin urratuz zeure bizitza endurtzeko. Zure eskuak artexak dira lili buketak muntatzen, koloreak nahasten, musikak jotzen, aurpegiak laztantzen: bizitzaren daldara hunkigarria zure gorputz gordinaren zalutasunean! Zeure erhi ibiltze arinetan emozioa sentimenkiro elestatzen duzularik, bizitzaren zirrara zeure ezpain epelaren bustian amultsuki dakarkiguzu. Baina, zeure begi xorrotxekin gure asmo eta xede ergelak baino urrunago behatzen duzularik eta sumatzen bizitzaren hedadura mugagabea, izitzen naiz ikusiz zugandik berexten nauen distantzia. «...Bizitza lili hauien kokotsean da, irauli berria den lur hezean, zuhaitzen loretze eta fruitutzeetan, haizearen zirimola huxtularian, txorien ttiutta alaietan, izarren dirdai keinularietan... bizitza orotan nabari da eta zoriona hor gaindi zer orok dakarkigu distanzia guziak gaindituz... zoriona ez dakarkigu baitezpada ustegabean nonbaiteko eremu batean zerratu dukegun zerbait edo norbaitetik, baizik eta lehenik, esku ahurrean bizitzaren irekiduran loretzen eta fruitutzen zaigunetik... zorionak ez du distantziarik, zuk ez baldin badiozu ezartzen bederen...», erran zenidan behin... Baina etzi etorriko zara eta zugandik berexten nauen distantzia hau luzeegi deritzait, eta lotsa naiz...

 

      (Segidarik ez zen. Bakarrik bilkura baten programazioa, honela:

      1/ Marxen «Lan alokatua eta Kapitala» 3 eta 4garren kapituluak.

      2/ Klase borroka gure herrian.

      3/ Kultura giroa gure herrian: atzo eta gaur.

      N.B. Elkarrekin ikusi beharko dugu nola hobeki organiza geure lana; informazioak nola bil eta aztertu. Geure lanak nori eta nola helaraz ditzazkegun...)