«Eguna galdu da hedoietan eta gaua etorri. Doi bat ixilduak dira inguruko azantzak, kaleko arrabotsak, autoen harat-honatak, jendarteko oihuak. Neure egoitzan sartu naiz. Usaian bezala, ohartu ere gabe, urrats bat urrats bi, zozotua, neure egoitzala heldu naiz. Neurea uste dutan egoitzan sartu naiz. Dependitzen baitu nondik ateratzen eta horra zaren. Lankiatik nator gorputza burdinez, urinez eta errautsez opildua, konkor eta gogor. Lankiatik nator arrabots eta mehatxuez beharriak tutatuak, pieza berdinak egun osoan kadena kurridan ikusteaz begiak deseginak eta bederazka trafikatzeaz eskuak minberatuak. Lankiatik nator aire freskoan gorputza doi bat xuxentzeko, begiak doi bat laxatzeko, eskuak doi bat zalutzeko. Neure egoitza, gela txartxo bat, eskatzearen bortxaz azkenean, milakoen artean, lortu nuena asteri euritsu batez, immeubla aberatsen artean txori kafira bat bezala hegazpe batean kokatua. Besterik ez da, neurea dutan delako egoitza: neure izerdiaren saria! Aire izpi bat zirritutik sartzen zaidalakotz eta ixiltasunak betetzen nauelakotz. Hor nahiko hatsa hartzen dut, bederen nahi dudan bezain luze, nahi dudan bezain labur. Hor neure gorputzean atsegin hartzen dut: xutik, jarririk, etzanik, kurubilkaturik; lo eta atzarririk. Gaueko denboran, oren lazoetan, hor, bederen amets egiten ahal dut, gorputzeko ikara jabaltzeko, ilusio xedeak asmatuz gorputzeko irrikak askatzeko. Nere erasien eta nigarren lekuko ixila delakotz, ematen dit ohantze baten berotasun epela. Hegazpe batean naizelakotz, pentsatzen ere dut askotan kaiolatik eskapi txori bat naizela, txori beldurti bat eta kantuz ari naizela bihotzeko latza ohiltzeko. Hegazpetik kantuz ari naizela aireari, zeruari, ilargiari, izarreri. Zirritutik begiratzen ahal dut ere beherean, kalean, joaten-jiten diren guziei, urrats moldeei... Bakoitza bere munduan aparkatua deritzait. Lankiak eta oro, desgustuak eta intziriak, dihoazkit huxtu baten firrindan...
Ate gibelean nuen haiduru bakartasuna. Bestaldean uzten nituen auzoko mugimenduak eta bideko errautsa. Burdinezko ate handia hetsi dut. Gontzetatik botatu dit usaiako intziria. Lehen aldian izitu nintzen ustez norbait hor bazela ene trufatzen! Geroztik elkar hezi dugu eta adiskidetu gara. Zu ere, ate ixila, engoitik ohartua zaitezke hurbiltzen nitzaitzunean ene aurpegia argitzen duen irriari!
Gaua: ixiltasuna eta bakea, baina bakartasuna hor, ilunpean, ene haiduru! Ate handiak ez du bihotzik: gaur ere bereizi nau hoin maite dudan mundutik. Ate handiak ez du elerik, soilki gontzetako ohiko intziri hori... eta ez nau ondikotz hunkitzen!
Halere maite bezala dut ate handia. Egon liteke hetsia eta berdin irekia. Usaia hartu nuen gakotzea. Ez dut gakoa ahanzten. Usaian bezala, gaur ere, atea pusatu dut eta gakotu. Lasai nabila gakotu ate gibelean, zer gerta ere ate handia hor izanen dut neure zaintzale. Hatsa hartzen dut goxoki eta nasaiki ate gibelean. Gorputz guzian senti dut etxean naizela, neure etxean eta deskantsuan. Neurea uste dudan etxean goxotasunak hartzen nau hezur muinetaraino. Noa baratzean zehar, zuhaizpetan, etxe barneraino, gelaraino igaten naiz. Ate gibelean, neure etxean badut toki berezi bat, toki bero bat, toki zaindu bat: hor naiz bederen nagusi eta... etxeko-andere! Hor badut eremu bat neurea, hertsia baina nihork ezin hunkitua, neure gisan eta modura apaindua. Hor dut neure burua lekuko. Kanporateko maskak kentzen ditut hor sartzean lo egiteko biluzten naizen bezala eta bezain aise. Maite dut ate handia eta gakotua, zaintzen nauelakotz eta maskarik gabe dantzan ari nindaitekelakotz, zenbait orenez, izerditu arte, neure eremu ttipian. Mirentxuk ez nau ikusten: xora liteke! Beldurrak hemen laxatzen nau, irudi, hemen, errealki bizi naizela, birikek hatsa hobeki ohatzen didatela!
Zenbaitek etxe-xakurrak badituzte ate handi sahetsean. Ni ez naiz aski aberatsa etxe-zakur bat erosteko eta hazteko. Bestelan ere ez dut maite etxe zakur bat estekan ikustea: pena ematen dit. Ene etxondoan zakurrak laxoan ibilki dira, hola heziak ere dira. Aberatsek ez dakite zakur bat hezten ez baitakite zer den zakur bat laxoan. Zakurrik ez dut gaur xanpaz ari adituko neure ate handi sahetsean. Eta badakit ate gibelean ongi izanen naizela, zaindua izanen naizela. Doi-doia ateak bereizi nau maite dudan mundutik. Halere zein gogotik hetsi dudan eta gakotu. Usaiaz bakarrik? Ez dut etxe-zakur estekatu baten beharrik!
(Hemen, pasaia labur bat dena zirimarratua. Hitz zenbait bakarrik irakur zitezkeen: «Opera inguruan... hirur "clochards" mokoka...; Askatasuna doluan... iragaten diren jende horiek: nondik nora doaz? zeren bila?... Mirentxu ez dut ikusi... igandean emanen diot Begoñak igorri eskutitza... erosi beharko: kafea, sukrea, gasna poxi bat... 10-ean bilkura 27 rue Aristide Briand. Etorri nintzaizunean, dena intziri dena nigar, zeure bular hegian tinkatu ninduzun, tinkatu amultsuki eta luzaz, zure sabeleko bero epelak inguratu ninduen, beretu... eta bat geratu ginen geure gorputzen erritmo berdinean...»)
Orri huts bat eta segidan...
«Ibili naiz egun, atzo bezala, kale hertzean, usaiako xenderetan. Gutarik bakoitzak baditu bere xenderak; baditut neureak. Ez beti nihaurk aukeratuak, baina ardurenik gertakariz-gertakari irekiak. Aita zenak arrazoin zukeen erraten zaigularik: "Zuek ere beharko duzue zihauren gostuz bizitzen ikusi!" Amak ere holako zerbait bazekikeen, baina ixila zen eta bere ildoak urratzen aski penaturik higatu zen geuk nahiko genuen baino lehenago. Plaza gainean agertu naiz egun, atzo bezala, eta pertsona berriak topatu ditut, so berriak kurutzatu, hitz berriak entzun, aire berriak murmurikatu.
»Bizia sentitu dut odolean, plaza gainean, bideko lagunekin, laneko lagunekin, kurutzatu ditudanekin. Bizia eraki da nigan, ene inguruan, ni baino urrunago. Bizia bada oparo, gaindika: denek bizi nahi dute eta hortara lehiatzen bide dira. Gauza arrunta da beharba horrelako zerbait sumatzea eta oihukatzea. Ikastera doazen haurren goizeko irria; ikastegietan trumilka sartzen eta metatzen diren ikasleen portaera lerdena; xantierretan, uzinetan, bulegoetan lekuratzen diren langileen mugimendu zainarta; hiria baino urrunago, zelaietan eta mendietan, laborarien urrats bipila; baztergietan berandu diren maitaleen gauerdiko musu luzea eta tinkia... Orori bizia dario uda minean izerdia gorputzari bezala: odola eta izerdia, pilpira eta intziria, atzartzea eta urratzea, fruitutze nasaia! Bizia hor nonbait eta zerbait gisaz da orotan ezagun, gauza ororen mamian eta azalean, garrasian edo ixilean, azkar edo flako, ezazol edo herabe. Bizia sentitzea zerbait da bizi nahi duenarentzat. Gauza arrunta beharba? Hainbestetaraino baigara biziari usatzen eta bizian han hara joaten... Zuhaitzen hostoak eta loreak eta fruituak, primaderan, izerdiaren bustiak hazten dituelarik. Lurraren intziri zoriontsua, primaderan, pentzeak eta alorrak eguzkiak ihintzetik xukatzen dituelarik. Ongi lo eginik atzartzen zarelarik eta arin-arina abiatzen kafetxo bat, fresko freskoa, hurrupaturik, odola bipil zainetan, gorputza irrikaz bero, izpiritua erne. Bizi hazia ala gordina bere kraskatze eta ernaldietan. Gorputzaren ikara harriak jauzaraztean ur xirripa baten bila han nonbait lurpean, edo mendi aldapari aztaparka lotzean, indarrak bildurik, gorago joateko eta heltzeko, edo maite duzuna besarka tinkatzean, begiak hetsirik, amodioa berriagotzeko... Nork ukatu nahiko dit bizitzearen pilpira gure hats flakoaren une batzuetan? Bizia hurrupa zitaken odol erakituan, alde orotan!
»Opil biribil bat dirudi ilargiak zeruan. Bere argi horaila mehatzez galtzen da urruneko sahetsetan. Zirritutik sartzen den dirdirak doi-doi erdi-argidura batean uzten nau: bekoz-beko behatzen ahal diot denmendren itsutzerik gabe. Halako bildutasun batean sararazten ere nau. Buru-muinak mardo, bihotza biguin, gorputza malgu, ene gogoa baderabil lazo eta flux. "Argizagiak zelütik argitzen dizü eijerki..." dio behialako kantuak. Ilargiaren argiduran zure begien kolorea nolakoa den nahi nuke jakin, Mirentxu. Amesten dut dela berdea. Ez dakit zergatik. Baina ilargiaren horaila zure begi urdinetan nahasia, amesten dut dela berdea. Behin ere ez zaitut begiratu ilargi betearen argidura lilugarrian. Eta nolakoa ere den zure gorputzaren guria zure begiak berdetzen direlarik ilargiaren dirdira' horailean, ez dut orainokoan sentitu. Baina amesten dut dela haragi heze eta mardula. Eta zure mugimendu-jestuak direla ortzi-euri erauntsi emankorrak ene erraietan. Neure zorabioan deitzen zaitut. Baina urrunegi zara eta ez nauzu entzuten. Amets honen jauzia nahi nuke gainditu zuganat etortzeko. Gorputza pizuegi ez zait jarraikitzen. Ilargiari deitzen diot lagunt nezadan. Baina alferretan: azkarrago eta mutiriago baizik ez dit pizten zurekilako gutizia. Zure besoek inguratzen naute amultsuki eta zure esku laztanak ene bizkarrean dabiltza mia-miaka gune kilikak lasaitzeraino. Ilargiari mintzatzen nitzaio niganat hurbil dadin. Baina, elkor eta mutu, ez dit deus entzuten: saminago baizik ez dit sentiarazten zure falta. Nola itxindua sua hiltzerakoan, ene gorputza bakartasunaren husean erortzen da orduan ametsak desegitean... Haurtxoak aitarekin ikasi zuenean gau beltzean ibiltzen topatu ere zuen behin eta gero ilargia zerugainean ibiltari. Gustatu eta maitemindu zitzaion. Nahiko zuen behin-betiko eskuratu, baina hurbilagotzera saiatu eta urrunago gertatzen zitzaion. Ez zuen deus konprenitzen. Samurtu zitzaion eta, nekatua, lokartu zen!»
Irakurtzetik tanpez baratu zen Txomin.